Op vakantie naar Litouwen? Al eeuwenlang trekken toeristen naar de stranden van het grootste Baltische land. In Litouwen gedragen de mensen zich een stuk jovialer dan in de noordelijker gelegen Baltische landen. Op straat bekijken de mensen elkaar en spreken ze elkaar eerder aan. Anders dan Letten of Esten hebben veel Litouwers hun religiositeit behouden. Ten tijde van de Sovjet Unie was religieuze symboliek ook een signaal tegen de gelijkschakeling die het socialisme propageerde. De Litouwers zijn katholiek, iets waar je in de speels barokke hoofdstad Vilnius niet omheen kunt.

In tegenstelling tot de Baltische buurlanden kan Litouwen daarnaast niet alleen maar terugblikken op een passief beleefde geschiedenis: het laatmiddeleeuwse grootvorstendom strekte zich uit tot aan de Zwarte Zee. Dit Oostzeevolk bood de Duitse Orde heftig verzet en bleef tot in de 14de eeuw ongedoopt. De Litouwers waren op dat moment de laatste heidenen van Europa.

Litouwen heeft een veelzijdiger natuurlandschap te bieden dan de beide Baltische buurlanden. Litouwen reikt van de zandduinen van de Koerische schoorwal, via de glooiende heuvels rondom Vilnius, tot aan de bosrijke gebieden aan de grens met Letland.

# Vilnius
Vilnius, vroeger Wilna geheten, is de hoofdstad en de grootste stad van Litouwen. Het Groothertogdom Litouwen was tegen de 16e eeuw erg belangrijk geworden, maar het land werd vervolgens eeuwenlang betwist (en bezet, in niet speciaal deze volgorde en vaak meer dan eens) door Rusland, Polen, Frankrijk en Duitsland. Pas toen Sovjet-Rusland instortte, herwon het land zijn zelfstandigheid, hoewel de bezettingsmacht van de Russen nog een kleine poging deed met geweld de macht te behouden. Dit verklaart meteen waarom Vilnius zeel veel haast heeft zich een nieuwe, ultramoderne identiteit aan te meten. Tussen de twee wereldoorlogen, onder Pools gezag, was nog geen 1 procent van de stad Litouws van etnische oorsprong, dus de Litouwers zijn vastbesloten een bijzondere stad te scheppen die helemaal van henzelf is.

Dat Vilnius in 2009 Culturele Hoofdstad van Europa werd, was voor die inspanningen de beloning. Ondanks de vernielingen in de oorlogen, heeft de stad een historische binnenstad die op de Werelderfgoedlijst, van de Unesco staat. Er zijn veel verschillende bouwstijlen, maar de algemene indruk die achterblijft is toch dat Vilnius een barokstad is. Het centrum van de binnenstad is het Kathedraalplein en tijdens een wandeling vanaf dat plein naar de Ausrospoort (de laatst overgebleven poort in de stadswal) zie je de wirwar van straatjes waaruit de oude stad is opgebouwd. Zwerf wat rond en ontdek tal van ambachtsateliertjes en intrigerende binnenplaatsen. Het oude Vilnius telt meer dan 40 kerken en 1500 historische gebouwen.

De stad heeft iets ten noorden van de oude stad een nieuw stadscentrum gebouwd, met onder meer een winkelcentrum en het nieuwe stadhuis. De stad streeft naar hotels, winkels en musea die een moderne hoofdstad op de kaart zetten, maar is, gelukkig, nog niet helemaal zo ver, zodat ze nog steeds veel van haar oude charme uitstraalt.

De Litouwse hoofstad is tussen zacht glooiende heuvels gelegen baroksieraad waarvan de huizen en de talloze kerken n pasteltinten beschilderd zijn. Vilnius jarenlang een twistappel tussen Litouwen en Polen, heeft een rijke joodse geschiedenis – voor de Oost Europese joden was de stad met haar vroegere denker Gaon van Wilna een geestelijk centrum dat als het 'Jeruzalem van het oosten' veel meer dan zomaar regionale betekenis had -. Hier werd het werk van Albert Einstein en Franz Kafka in het Jiddisch vertaald. De korte Duitse bezetting duurde lang genoeg om deze cultuur weg te vagen.

Vilnius heeft een uitgestrekte oude stad. De drukke Pilies Gatve loopt door het oudere deel. Hij grenst aan de over een compleet stratenblok verspreide gebouwen van de universiteit, een van de oudste en grootste van Europa. De tweede verkeersas van de oude stad, de Vokieciu Gatve, loopt door het jongere deel van de oude stad. Hier lag de joodse wijk. De middenberm van de straat met zijn talrijke parkbanken is vooral zomers vol flaneurs.

De moderne levensader is echter de naar het nieuwe stad voerende Gedimino prospekt, die vanaf de massieve kathedraal helemaal tot aan het parlement loopt. Daar rondom de ministeries en kantoren, speelt zich ook een groot deel van het nachtleven af.

Barricaden
In de heetste fase van de onafhankelijkheidsstrijd verschansten de Litouwers zich in 1990-1991 in hun parlement. Binnen probeerde Vytautas Landsbergis in dramatische uren het land op zijn koers naar onafhankelijkheid te houden. Enkele van de barricaden staan er nu nog. 'Bedankt Landsbergis' heeft iemand er op gekrast.

Burchtberg
Op de bewaard gebleven Gediminas-toren van de bovenburcht heeft u een fraai uitzicht over de stad. Maar het beste uitzicht hebt u niet van het symbool van de stad zelf, want dat onbreekt dan in het stadsbeeld. Een beter beeld krijgt u vanaf het bovendeel van de Maironio-straat.

Gotische architectuur
De laatgotische St.-Annakerk plaatst met haar rijk versierde baksteengevel en talrijke torentjes een markante rode toef aan de rand van de oude stad. Samen met de nogal spaarzaam uitgevoerde grote bernardijnenkerk pal ernaast vormt de St.-Anna een gotische geheel.

Heilige bronnen
In heidense tijden vereerden de Litouwers vele heiligdommen: bomen, bossen, slangen en bronnen. In de omgeving van Vilnius zijn meerdere bronnen die de hoofdstedelingen gewapend met trechters en plastic flessen aandoen. Hardnekkig blijft de overtuiging bestaan dat water uit de grond gezonder is dan uit de kraan. In het Verkiai-park in de wijk Antakalnis, niet ver van de kerk bevindt zich een 'bron'. Sla achter het grote trolleybusstation rechtsaf tot aan de Plitines-straat, de bron bevindt zich na een klein stukje rijden links van de weg, te herkennen aan de vele geparkeerde auto's. Vraag naar 'saltinis', wat 'bron' betekent.

Morgenroodpoort
Deze poort is de enig overgebleven stadpoort uit de 16de eeuw. De kapel boven de boog van de poort is een pelgrimsoord voor vele katholieken. Binnen is een beroemde beeltenis van de Heilige Maagd te zien.

Universiteit
De midden in de oude stad gelegen universiteit werd in 1579 gesticht en geleid door de jezuïeten. Ze strekt zich uit over 12 binnenplaatsen. De onderwijsgebouwen ontstonden in de loop van de 16de tot de 20ste eeuw. De aan de universiteit gelieerde St.-Janskerk is niet de mooiste, maar wel de oudste stenen kerk van Litouwen. Een fraaie leeszaal in de bibliotheek. Zie voor meer info www.vu.lt.