De geschiedenis van de wereldkaart

Online Wereldkaart 

Tegenwoordig kijkt bijna iedereen de wereldkaart eenvoudig online op de pc, mobiel of tablet. Nog niet zo heel lang geleden was dat wel anders. Toen kon je de wereldkaart of landkaart alleen op papier bekijken in een atlas. Eerst werden er kaarten van de directe omgeving gemaakt, maar langzamerhand werdt het in kaart gebrachte gebied steeds groter. De eerste "wereldkaart" stamt uit 600 v.C. 

De geschiedenis van de wereldkaart

De kunst van het maken van kaarten wordt ook wel cartografie genoemd. Deze kaarten geven geografische informatie over een plaats over en kunnen nuttig zijn bij het begrijpen van topografie, weer en cultuur, afhankelijk van het type kaart.


De eerste “wereldkaarten” werden getekend op klei tabletten en grotmuren. Toen de techniek zich verder ontwikkeld werden er steeds uitgebreidere kaarten getekend op papier. Door de informatie van ontdekkingsreizigers (zoals Ibn Battuta en Marco Polo) werden de kaarten steeds gedetailleerder.


Vandaag bevatten wereldkaarten een overvloed aan informatie en de komst van technologie, zoals Geographic Information Systems (GIS), maakt het mogelijk om steeds eenvoudiger kaarten te ontwikkelen met computers.

Oude kaarten en cartografie

Enkele van de oudste kaarten stammen van voor 16.500 v.C. en laat de nachthemel zien in plaats van de aarde. Daarnaast zijn er oude grotschilderingen en rotssnijwerken gevonden die landschapseigenschappen zoals heuvels en bergen beschrijven. Volgens archeologen werden deze schilderingen gebruikt om de gebieden te laten zien aan de mensen die het gebied bezochten en hiermee zich konden oriënteren.

Kaarten werden ook gecreëerd in het oude Babylon (meestal op klei tabletten) en men gelooft dat ze getekend werden met zeer nauwkeurige opmetingstechnieken. Deze kaarten vertoonden topografische kenmerken zoals heuvels en valleien, maar hebben ook gelabelde kenmerken.

De Babylonische wereldkaart wordt beschouwd als de vroegste kaart van de wereld, maar het is uniek omdat het een symbolische weergave van de aarde is. Het dateert uit 600 v.C.

De oudste papieren landkaarten die door cartografen zijn geïdentificeerd en die werden gebruikt voor  voor navigatie en het uitbeelden van bepaalde gebieden op aarde, zijn door de Grieken gemaakt.

Anaximander was de eerste van de oude Grieken die een kaart van de wereld tekenende en als zodanig wordt hij beschouwd als een van de eerste cartografen. Hecataeus, Herodotus, Eratosthenes en Ptolemy waren andere bekende Griekse kaartmakers. De kaarten die ze maakten kwamen voort uit bevindingen van ontdekkingsreizigers en wiskundige berekeningen.

De Griekse kaarten zijn belangrijk voor cartografie omdat ze Griekenland vaak als centrum van de wereld hebben getoond en omringd door een oceaan. Andere vroege Griekse kaarten tonen aan dat de wereld verdeeld is in twee continenten - Azië en Europa. De inspiratie voor deze kaarten kwam grotendeels voort uit de werken van Homer en andere oude Griekse literatuur.

Veel Griekse filosofen beschouwden de aarde als bol en dit beïnvloedde ook hun cartografie. Ptolemy bijvoorbeeld creëerde kaarten door gebruik te maken van een coördinatensysteem met parallellen van breedtegraad en meridianen van lengte om nauwkeurig gebieden van de aarde te tonen zoals hij dat wist. Dit werd de basis voor de kaarten die we vandaag kennen en zijn atlas “Geographia” is een vroeg voorbeeld van moderne cartografie.

Naast de oude Griekse kaarten komen ook vroege voorbeelden van cartografie uit China. Deze kaarten dateren tot de 4e eeuw v.C. en werden getekend op houten blokken. Andere vroege Chinese kaarten werden op zijde geproduceerd.

Vroege Chinese kaarten van de Qin-dynasty tonen verschillende gebieden met landschapskenmerken zoals het Jialing River-systeem en wegen. Deze worden beschouwd als één van de oudste economische kaarten ter wereld (Wikipedia.org).

Cartografie in China bleef zich ontwikkelden door de verschillende dynastieën en in 605 werd, door Pei Ju van de Sui-dynasti, een vroege wereldkaart gecreëerd met behulp van een roostersysteem. In 801 werd de Hai Nei Hua Yi Tu (kaart van zowel Chinese als Barbaarse volkeren) gecreëerd door de Tang-dynastie om zowel China als haar Centraal-Aziatische kolonies te laten zien. De kaart was 30 meter bij 33 meter en gebruikte een roostersysteem met een zeer nauwkeurige schaal.

In 1579 werd de atlas van Guang Yutu gemaakt, deze bevatte meer dan 40 kaarten die een roostersysteem gebruikten en grote landmarks zoals wegen en bergen en de grenzen van verschillende politieke gebieden toonden.

16 en 17e eeuwse Chinese kaarten bleven zich ontwikkelen om zo de verschillende regio’s steeds beter in kaart te brengen. In het midden van de 20e eeuw richtte China een instituut voor geografie op dat verantwoordelijk werd voor de officiële cartografie. Het benadrukte veldwerk bij de productie van kaarten gericht op fysieke en economische geografie.

Cartografie in Europa

Net als Griekenland en China (evenals andere gebieden in de rest van de wereld) was de ontwikkeling van cartografie ook belangrijk in Europa. Vroege middeleeuwse kaarten waren voornamelijk symbolisch als die uit Griekenland kwamen. Vanaf de 13e eeuw werd de Mallorcaanse cartografische school ontwikkeld en bestond het uit een joodse samenwerking van cartografen, kosmografen en navigators. De Mallorcaanse cartografische school heeft de Portolaan zeekaart uitgevonden - een zeemijlkaart die ruwe kompaslijnen gebruikte voor de navigatie.

Cartografie ontwikkelde zich verder in Europa in de periode van de ontdekkingsreizigers, die de ‘nieuwe’ werelden, die zij bezochten, in kaart brachten. Dit gebeurde door cartografen, handelaren en de ontdekkingsreizigers zelf. Ze ontwikkelden ook gedetailleerde zeevaartkaarten en kaarten die gebruikt werden voor navigatie. In de 15de eeuw ontwierp Nicholas Germanus de Donis-kaartprojectie met evenwijdige parallellen en meridianen die naar de polen convergeren.

In de vroege 1500's werden de eerste kaarten van Amerika geproduceerd door de Spaanse cartograaf en ontdekkingsreiziger Juan de la Cosa, die met Christopher Columbus meezeilde. Naast de kaarten van Amerika heeft hij enkele van de eerste kaarten gemaakt die Amerika samen met Afrika en Eurasië laten zien. In 1527 ontwierp Diogo Ribeiro, een Portugese cartograaf, de eerste wetenschappelijke wereldkaart genaamd de Padron Real. Deze kaart was belangrijk omdat het zeer nauwkeurig de kusten van Midden- en Zuid-Amerika toonde en de omvang van de Stille Oceaan toonde.

Ergens midden in het midden van de 16de eeuw ontwierp Gerardus Mercator, een Vlaamse cartograaf, de Mercator-kaartweergave. Deze weergave was gebaseerd op wiskundige modellen en  één van de meest accurate navigatiesystemen ter wereld van dat moment. De Mercator wereldkaart werd uiteindelijk de meest gebruikte kaart en werd een standaard die in cartografie werd onderwezen.

In de rest van de 1500's en in de 1600's en 1700's heeft verdere Europese verkenning geleid tot het maken van kaarten die verschillende delen van de wereld tonen die nog niet eerder in kaart waren gebracht. Daarnaast bleven de cartografische technieken zich ontwikkelen door steeds nauwkeuriger te worden.

Oude wereldkaart uit 1565

Moderne cartografie

De moderne cartografie begon met verschillende technologische ontwikkelingen. De uitvinding van het kompas-, telescoop-, sextant-, kwadrant- en drukpers heeft het mogelijk gemaakt om allerlei soorten kaarten te ontwerpen. Nieuwe technologieën hebben ook geleid tot de ontwikkeling van verschillende kaartweergaves die de wereld nog nauwkeuriger laten zien.

In de 20ste eeuw kwam daar de mogelijkheid van luchtfoto's bij, waarbij er nog meer gegevens beschikbaar kwamen om kaarten te maken. Ook met behulp van satellietbeelden kunnen tegenwoordig grote gebieden zeer gedetailleerd in kaart worden gebracht. Ten slotte is Geographic Information Systems (GIS) een relatief nieuwe technologie die de cartografie de mogelijkheid biedt om veel verschillende soorten kaarten te ontwerpen met behulp van verschillende soorten gegevens.

Online wereldkaart