Nazca lijnen

De Nazca lijnen in Peru zijn geheimzinnige groeven door onbekende handen in de woestijnbodem gegrift en behoren tot de grootste archeologische raadselen van Zuid Amerika. Ze ontstonden ongeveer 1500 jaar geleden in een 500 km2 grote oppervlakte tussen Nazca en Ica in het zuiden van Peru. Sommige van die groeven trekken lijnrecht door het landschap van de pampa's, andere tonen hun gigantische patronen op hoogvlakten en steile hellingen, die van de grond af nauwelijks te overzien of aan te wijzen zijn. Pas wanneer men met een vliegtuig over de woestijn vliegt, vormen de vreemde lijnen gigantische tekeningen.

De Amerikaanse cultuurhistoricus Paul Kosok ontdekte tijdens een oriëntatievlucht in 1939 geometrische afbeeldingen waarvan de zijden enkele kilometers lang waren. Zijn bevindingen inspireerden de Duitse wiskundige Maria Reiche haar leven volledig te wijden aan het onderzoek naar deze patronen in de woestijn.

Ze ontdekte dat de ongeveer 20 centimeter diepe en 1 meter brede geulen, ontdaan van het rode woestijnstof, hun patronen in het gelige zand dat zich daaronder bevond een stuk duidelijker toonden. Zo legde deze wetenschapster als eerste een afbeelding van een condor met een spanwijdte van 120 meter zo goed vrij dat er een luchtopname van kon worden gemaakt. Andere, later van het woestijnstof ontdane afbeeldingen, bleken een spin met 40 meter lange poten en de reusachtige contouren van mensen, apen, vissen, cactussen en bloemen te zijn. 

De meeste van deze 'gravures' bestaan uit een enkele lijn, die zich bij natrekking enkele honderden meters, soms zelfs kilometers over de woestijn uitstrekken. Dat de tekeningen, waaronder ook cirkels, vierkanten en spiralen, meer dan 1500 jaar bewaard zijn gebleven, hebben ze aan hun geografische ligging te danken. In de 'Pampa's der afbeeldingen' tussen Nazca en Ica regent het zelden. En tegen zandstormen is dit gebied door bergen aan de westkust en de uitlopers van het Andesgebergte in het oosten beschermd. 

Bij alle afbeeldingen valt naast de precisie waarmee ze in de bodem zijn gegrift, ook de artistieke stilering van de figuren op. Van gelijke esthetische ontwikkeling zijn de verwante motieven die men op het keramiek van de Nazca-cultuur aantreft, die tussen de vierde en negende eeuw in het zuiden van Peru tot bloei kwam. Men is er sindsdien van overtuigd dat de geheimzinnige afbeeldingen in de woestijn door kunstenaars uit Nazca zijn aangebracht. 

Hoe het de Peruanen uit de pre-lnca-tijd lukte om deze Nazca lijnen in de woestijn te maken zonder overzicht te hebben, is tot op heden niet duidelijk. In ieder geval hebben ze bij het graven van lijnen of het trekken van exacte cirkels snoeren gebruikt. Ook over de betekenis van deze gigantische afbeeldingen is nog veel onopgelost.

De meeste onderzoekers zijn het er in ieder geval over eens dat het gaat om afbeeldingen uit de astronomie. Maria Reiche gelooft dat het een 'vastleggen van oude astronomische observaties' betreft. Haar hypothese wordt ondersteund door het feit dat een van de door haar ontdekte groeven lijnrecht naar elke plaats voert waar hier op het zuidelijk halfrond tijdens de zonnewende in juni de zon ondergaat. Ook andere, niet helemaal parallel op elkaar lopende lijnen wijzen naar de iets verschillende punten waarop in 300 tot 650 van onze jaartelling tijdens de zonnewende de zon onderging. Dit alles neemt echter niets weg van het raadsel der afbeeldingen. Vooral over de culturele betekenis van afbeeldingen is de oudheidkunde tot op heden in gebreke gebleven. Dat geeft mensen met veel fantasie vrij spel — zoals de Zwitserse schrijver Erich von Daniken, die meent dat de gigantische gravures in de woestijn van Nazca als signalen en landingsbanen voor buitenaardse wezens zijn bedoeld.